Interview met Mystha Mandersloot, winnaar van de Publieksprijs 2023 .

Een basgitaar, een lastig gesprek, een discofeest en een storm aan condooms

Met een traan, maar zeker ook met een lach, koos het publiek vorig jaar de productie ABORTUSVERHALEN tot winnaar van het Delft Fringe Festival. En dus mocht theatermaker en - docent Mystha Mandersloot het Gouden Konijn in ontvangst nemen én is de 23-jarige nu boegbeeld van ons festival. Ging het in ABORTUSVERHALEN om het perspectief van de vrouw, dit jaar maakt de Amsterdamse een nieuwe creatie rond het thema abortus, maar dan vanuit het mannelijk perspectief. En ja, opnieuw gaan emotie en humor daarbij hand in hand. “Ik denk dat voor veel mannen juist humor een manier van ‘coping’ met de situatie is.”

Haar drie spelers waren er niet bij. “Na acht voorstellingen waren die behoorlijk afgedraaid.” En dus ging Mystha vorig jaar in haar eentje naar de slotborrel van het Delft Fringe Festival. Eigenlijk vooral uit collegialiteit, en dus zonder enige verwachtingen. “Maar opeens stond ik daar met het Gouden Konijn in mijn handen. Helemaal in mijn uppie”. Ze is er een klein jaar later nóg beduusd van. “Het voelde echt zó ongeloofwaardig om de Publieksprijs te winnen. ABORTUSVERHALEN was mijn afstudeervoorstelling (van de opleiding Theaterdocent van de HKU – red.) en het was enorm spannend om daarmee dan ook meteen een festival in te duiken. Ook gezien het onderwerp natuurlijk. Je vraagt je toch af: wat gaan mensen ermee doen?”

Tot haar opluchting bleek de hele ervaring echter ‘één groot warm bad.’ “De stad, de vrijwilligers, het publiek, het feit dat je niet als het ware achter een vierde wand speelt, maar echt contact met mensen maakt; het voelde allemaal als een feestje. Ik had ook niet verwacht dat mensen zó zouden meeleven en geraakt zouden zijn. Je hoopt natuurlijk wel dat ze inlevend reageren, maar dat de voorstelling zó zou resoneren, vond ik heel bijzonder. Mensen herkenden zich in de verhalen of hadden een zus of vriendin die een abortus had ondergaan, maar hadden daar onderling eigenlijk nooit over gesproken. En er waren ook jonge mensen die openlijk vroegen: ‘Hoe werkt dat nou eigenlijk, zo’n abortus?’”

“Waarom zitten we allemaal in ons eentje eenzaam te zijn, terwijl we zóveel op elkaar lijken?”

Persoonlijke noodzaak

Drie jaar geleden onderging Mystha een abortus. “De periode daarna was voor mij een eenzame, bepaald niet prettige tijd. Ik kende niemand die hetzelfde meemaakte. Ik voelde me stom en was ook bang voor de reacties van mensen.” ABORTUSVERHALEN heeft ze, zegt ze, dan ook allereerst uit ‘persoonlijke noodzaak’ gemaakt. Maar óók om een taboe te doorbreken. “Jaarlijks worden er in Nederland gemiddeld zo’n 30.000 abortussen uitgevoerd. Wie zijn al die vrouwen die dit overkomt? En waarom spreken we er zo weinig over? Waarom zitten we – ook om heel andere redenen – allemaal in ons eentje eenzaam te zijn, terwijl we zóveel op elkaar lijken? Ik wilde met mijn productie niet alleen het fenomeen abortus zichtbaarder en bespreekbaarder maken, maar tegelijkertijd ook de totaal verschillende emoties die erbij komen kijken belichten, want, zo weet ik inmiddels: iedereen gaat er anders mee om. De een ervaart het als een geschenk, de ander ziet het puur als medische ingreep en weer een ander belandt in diepe rouw.

Zelf heb ik, achteraf gezien, uit de hele ervaring ook opluchting en kracht gehaald. Opluchting omdat het überhaupt in Nederland kan, een abortus ondergaan, en kracht omdat ik uiteindelijk toch genoeg mensen om mij heen had die mij steunden en mijn vriend en ik er zelfs dichter door bij elkaar gekomen zijn. Die support, dat voelen van die onderlinge verbinding, dat gunde ik anderen ook.”

“Mag ik hier wel iets van vinden?”

Een nog veel hogere drempel

Het was zeker niet eenvoudig om de drie spelers voor ABORTUSVERHALEN – Jana Ierschot, Suzan van der Poel en Sandy Seifert – te vinden. “Ik wilde drie ervaringsdeskundigen, maar die moesten dan wel ook nog kunnen acteren én voor een publiek openlijk hun verhaal willen doen.” Lachend: “Maar ik had ook geluk: een van hen ontmoette ik in Berlijn. Ze sprak me aan, zei dat ze gehoord had dat ik met deze productie bezig was en vroeg of ze mee mocht doen.” Hoe dan ook was die eerste zoektocht ‘peanuts’ vergeleken bij de zoektocht naar spelers voor haar nieuwe voorstelling, Verhalen van Verwekkers. “Hier was de drempel duidelijk nog veel hoger. Veel jongens en mannen die ik benaderde, hadden zoiets van: ‘Ben ik wel in de positie om hier over te vertellen? Mag ik – terwijl ik zélf geen abortus heb ondergaan – hier wel iets van vinden?”

De noodzaak om nóg een productie over het thema abortus te maken, openbaarde zich, aldus Mystha, al tijdens de repetities voor ABORTUSVERHALEN. “We probeerden in die eerste voorstelling alle thema’s aan te raken, en dus moesten we ons ook verhouden tot de ervaring van de partner. Maar hun verhaal vertellen, dat konden we natuurlijk niet. Hun stem, zo realiseerden we ons, is zó onderbelicht. Hoe is het als ook jíj iets heel ingrijpends meemaakt, maar je er op een bepaalde manier toch ook buiten staat, omdat jij het niet fysiek doormaakt? Hoe deal je met het feit dat er, in veel gevallen, een keus voor je wordt gemaakt? Word je ooit nog vader? Blijf je kinderloos? Hoe voer je het gesprek over dit alles, en hoe positioneer je je hierin?”

Beklemming en machteloosheid

Ook voor Verhalen van Verwekkers startte ze – met spelers Bob Donkers, Ard Kok en Remijn Weijdema – met het ‘heen en weer pingpongen van verhalen en ervaringen’. “Maar wel met het grote verschil dat ik nu natuurlijk géén ervaringsdeskundige was. Dus ik heb heel veel onderzoek gedaan, veel gelezen – al heb ik letterlijk maar één boek over abortus kunnen vinden dat vanuit het mannelijke perspectief is geschreven – en veel met andere ervaringsdeskundigen gesproken. Ook uitgebreid met mijn eigen partner.”

En ja, er waren zeker opvallende verschillen tijdens de repetities. “Toen ik met de vrouwen aan het werk was, waren we heel erg bezig met: hoe noem je het nou? Een vruchtje, een embryo, een bundeltje cellen? Terwijl de mannen veel meer over een kind of baby spraken. Ook qua emoties zijn er natuurlijk verschillen. De basisemoties en het gevoel van rouw komen wel overeen, maar bij mannen bleek veel meer sprake te zijn van gevoelens van beklemming, machteloosheid, het geen controle hebben. Daarbij waren zij ook veel meer bezig met de toekomst, stelden zichzelf vragen als: ‘Zou ik wel een goede vader zijn geweest?’”

"Vrouwen spreken over een vruchtje, een embryo, een bundeltje cellen, mannen hebben het over een kind"

Maar een overeenkomst is er zeker ook: “Ook in deze nieuwe voorstelling zit absoluut humor. Ik wil niet voor alle mannen spreken die een abortus meemaken, maar ik denk dat humor voor veel van hen juist ook een manier van ‘coping’ met de situatie is. Ik vond het wel geinig, die typische mannenhumor, en het gaf ook wrijving in mij, het schuurde en voor mij als maker is dat natuurlijk altijd interessant.”

Dynamische montagevoorstelling

Het resultaat – Verhalen van Verwekkers heeft voorafgaand aan de première op het Delft Fringe Festival al een aantal try-outs op het Café Theater Festival in Utrecht gehad – omschrijft Mystha ook dit keer als ‘een dynamische montagevoorstelling’. “Met dit keer onder meer als ingrediënten: een basgitaar, een wachtkamer, een lastig gesprek met je partner in de auto, een DNA-test, een discofeest en een storm aan condooms. Maar ook met oprechte vragen aan het publiek: hoe kunnen we met z’n allen bewuster omgaan met het feit dat deze stem – van de man wiens partner een abortus ondergaat – er ook is en gehoord mag, nee moet worden? Hoe maken we meer ruimte voor de mannelijke emotie? En hoe gaan we in onze samenleving überhaupt om met het thema vruchtbaarheid? Waarom zijn alleen vrouwen continu bezig met wanneer ze al dan niet vruchtbaar zijn, en waarom zijn naast het condoom bijna alle anticonceptiemiddelen bedoeld voor vrouwen?”

“Ik vond het wel geinig, die typische mannenhumor, en het gaf wrijving in mij, voor een maker is dat altijd interessant.”

Verrassing

“Maar”, benadrukt Mystha, “Verhalen van Verwekkers wordt absoluut niet een soort ‘lecture’. Ik wil vooral dingen laten vóelen, en als je als kijker iets totaal anders uit de voorstelling haalt, dan is dat ook helemaal prima. Ik maak deze productie deels voor ervaringsdeskundigen – mannen én vrouwen – en voor alle betrokkenen, inclusief abortusartsen en -verpleegkundigen, maar zeker ook voor iedereen die ervoor openstaat om meegenomen te worden in iets wat hij, zij of hen niet zelf heeft meegemaakt.” Of dat ook weer tot een ‘rollercoaster van lachen en huilen’ zal leiden, wil Mystha nu nog niet zeggen. “Ik ben er vooral op uit om mensen te verrassen! Bij ABORTUSVERHALEN deed ik dat door een voorstelling neer te zetten die veel minder heftig en serieus was dan velen van tevoren waarschijnlijk dachten. Dus met deze nieuwe productie hoop ik het publiek weer op een andere, nieuwe manier te verrassen.”

Wil je meer weten over de nieuwe voorstelling van Mystha Mandersloot? Kom dan naar haar Open Studio op zaterdag 20 april. Op 28 mei gaat Verhalen van Verwekkers in première tijdens de festivalopening in Theater de Veste. Daarna speelt de voorstelling nog acht keer tijdens Delft Fringe Festival, op 1, 2, 8 en 9 juni. 

Interview en tekst door: Astrid van Leeuwen.

Foto: Mystha Mandersloot. Fotograaf: Sjoerd Derine.